Rozdział XIII (art. 188-193)
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE

Rozdział XII (art. 187)
ZMIANA KONSTYTUCJI

Rozdział XI (art. 181-186)
STANY NADZWYCZAJNE

Rozdział X (art. 171-180)
FINANSE PUBLICZNE

Rozdział IX (art. 159-170)
ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ I OCHRONY PRAWA

Rozdział VIII (art. 134-158)
SĄDY

Rozdział VII (art. 124-133)
SAMORZĄD TERYTORIALNY

Rozdział VI (art. 109-123)
RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Rozdział V (art. 96-108)
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Rozdział IV (art. 72-95)
SEJM

Rozdział III (art. 64-71)
ŹRÓDŁA PRAWA

Rozdział II (art. 14-63)
WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

Od paru lat myślę, w jakiej Polsce chciałbym żyć. Rozważałem różne warianty. Po głębokim zastanowieniu uznałem, że najbardziej ludzka jest sytuacja, gdy każdy może żyć jak chce, pod warunkiem, że nikogo nie krzywdzi i dba o dobro wspólne. W tym celu państwo powinno obywatelom zapewniać pewne warunki, z których najważniejsze to:

prawo nie działa wstecz,

  • prawo sprzeczne z konstytucją jest nieważne od samej chwili uchwalenia i jego stosowanie nie powoduje skutków prawnych,
  • dyskryminacja ze względu na cechy wrodzone jest niedozwolona,
  • sędzią może być tylko prawnik o dużym doświadczeniu zawodowym, znający się na ludziach, aby zapewnić rzetelne orzekanie wyroków,
  • każda grupa osób wykonujących pracę za wynagrodzeniem może założyć związek zawodowy w celu obrony swych  praw, zarówno osoby zatrudnione na etacie, jak i osoby wykonujące pracę na innych zasadach,
  • państwo jest świeckie,
  • wszystkie kościoły i wyznania wykonują swoją działalność na postawie tego samego prawa,
  • kobieta samodzielnie decyduje, czy chce być matką.

 

Pełna lista warunków jest o wiele dłuższa. Otwierają one drogę do rozwoju duchowego i materialnego a więc do lepszych stosunków społecznych. Pogrupowałem je tematycznie i spisałem w sposób przypominający konstytucję. Podałem ją poniżej. Proszę, przeczytaj ją i zastanów się, w jakiej Polsce chciałbyś żyć - i dlaczego?

 

Pozdrawiam

 

Aleksander Chmielewski, 2023 r.

 

P R Z E M Y Ś L E N I A

KONSTYTUCJA
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia ...............................

PREAMBUŁA

Rozdział I (art. 1-13) RZECZPOSPOLITA

PREAMBUŁA

My, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolite Polskiej,
 ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej
jako prawo podstawowe dla naszego państwa.

Rozdział I
RZECZPOSPOLITA

Art. 1.

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawa.

Art. 2

  1. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich jej obywateli.

  2. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do jej obywateli.

  3. Obywatele sprawują władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Art. 3

  1. Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

  2. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

  3. Regulacje prawne lub działania, które naruszają postanowienia Konstytucji lub innych aktów prawnych, są nieważne z mocy prawa i nie powodują żadnych skutków prawnych. Wprowadzenie regulacji prawnych lub dokonanie działań określonych w zdaniu pierwszym podlega karze.

Art. 4

  1. Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

  2. Prawo nie działa wstecz.

  3. Duch prawa jest zawarty w literze prawa. Jeżeli przepis prawa nie wyraża ściśle zamysłu prawodawcy, to przepis ten należy przeredagować.

Art. 5

  1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

  2. Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm , władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy.

Art. 6

  1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

  2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

Art. 7

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości, suwerenności i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże kultury i dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Art. 8

  1. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych.

  2. Zasady użycia Sił Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa ratyfikowana umowa międzynarodowa lub ustawa. Zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i zasady przemieszczania się ich przez jej terytorium określają ratyfikowane umowy międzynarodowe lub ustawy.

Art. 9

  1. Rzeczypospolita Polska jest państwem świeckim, które zachowuje bezstronność w sprawie przekonań religijnych.

  2. Wszystkie kościoły i inne związki wyznaniowe w Rzeczypospolitej Polskiej działają według tej samej wspólnej dla nich ustawy, która zapewnia im równość wobec prawa i równouprawnienie.

  3. Żaden kościół lub związek wyznaniowy dla swojego istnienia ani jego działalność nie podlega finansowaniu lub współfinansowaniu ze środków publicznych.

  4. Osoba duchowna jakiejkolwiek religii lub wyznania nie może być zatrudniona w podmiocie państwowym ani w podmiocie samorządowym i nie może obejmować stanowiska obsadzanego w trybie wyborów powszechnych.

 

Art. 10

  1. Podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej stanowi gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz współpracy partnerów społecznych.

  2. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

  3. Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne.

Art. 11

W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepis ten nie narusza praw mniejszości narodowych wynikających z ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Art. 12

  1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.

  2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.

  3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.

  4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.

  5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.

Art. 13

Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

Rozdział II
WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

ZASADY OGÓLNE

Art. 14

  1. Wobec prawa wszyscy są równi. Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

  2. Każdemu zapewnia się wolność osobistą oraz wolność sumienia, przekonań, poglądów oraz religii.

  3. Korzystanie z wolności określonych w ust. 2 nie upoważnia do działań powodujących czyjąś niekorzyść.

  4. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, albo wolności i praw innych osób,  bądź dla ochrony zdrowia lub środowiska. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 15

  1. Niedopuszczalna jest dyskryminacja z jakiejkolwiek przyczyny, w szczególności z takich przyczyn, jak rasa, wygląd, płeć, narodowość, język, wyznanie lub jego brak, pochodzenie społeczne, urodzenie, wiek, stan zdrowia, preferencje seksualne czy majątek lub jego brak.

  2. Osoba lub organizacja, która powiadomiła właściwe organy o fakcie dyskryminowania kogoś, staje się stroną postępowania w danej sprawie.

Art. 16

  1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie, jeżeli co najmniej jedno z rodziców ma obywatelstwo polskie. Inne przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

  2. Osoba, która nabyła obywatelstwo polskie przez urodzenie i nie ma równocześnie obywatelstwa innego państwa lub innych państw, nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sama się go zrzeknie.

  3. Osoba, która nabyła obywatelstwo polskie nie przez urodzenie, ale w inny sposób określony ustawą, albo ma równocześnie obywatelstwo innego państwa lub innych państw, może się go zrzec, albo obywatelstwo może być jej odebrane z przyczyn określonych w ustawie.

Art. 17

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, rozwoju własnej kultury oraz do zachowania obyczajów i tradycji, które nie naruszają praw człowieka i obywatela .

  2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych i kulturalnych oraz instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Art. 18

Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE

Art. 19

  1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

  2. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.

  3. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia.

  4. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu albo zwolniony. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu na piśmie o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami. O zatrzymaniu powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.

  5. Areszt postanowiony na potrzeby śledztwa nie może trwać dłużej, niż sześć miesięcy. Areszt może się zakończyć przekazaniem aktu oskarżenia do sądu lub uniewinnieniem i zwolnieniem aresztowanego.

  6. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

  7. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Art. 20

  1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, albo czynu, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.

  2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.

Art. 21

  1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

  2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Art. 22

  1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana, z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 2 i 3.

  2. Ekstradycja obywatela polskiego może być dokonana na wniosek innego państwa lub sądowego organu międzynarodowego, jeżeli możliwość taka wynika z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej lub ustawy wykonującej akt prawa stanowionego przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem, pod warunkiem że czyn objęty wnioskiem o ekstradycję:

1) został popełniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oraz

2) stanowił przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej lub stanowiłby przestępstwo według prawa Rzeczypospolitej Polskiej w razie popełnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

  1. Nie wymaga spełnienia warunków określonych w ust. 2 pkt 1 i 2 ekstradycja mająca nastąpić na wniosek sądowego organu międzynarodowego powołanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej, w związku z objętą jurysdykcją tego organu zbrodnią ludobójstwa, zbrodnią przeciwko ludzkości, zbrodnią wojenną lub zbrodnią agresji.

  2. Ekstradycja jest zakazana, jeżeli dotyczy osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych bez użycia przemocy lub jej dokonanie będzie naruszać wolności i prawa człowieka i obywatela.

  3. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

Art. 23

Zbrodnie ludobójstwa i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.

Art. 24

W stosunku do przestępstw, popełnionych przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie i nie ściganych z przyczyn politycznych, bieg przedawnienia ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.

Art. 25

Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody.

Art. 26

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Art. 27

  1. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

  2. Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 28

  1. Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

  2. Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 29

  1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.

  2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym, w granicach ustaw.

  3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.

  4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.

  5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.

Art. 30

  1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru miejsca zamieszkania i pobytu. Wolności te mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.

  2. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.

  3. Osoba nie będąca obywatelem polskim, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się i pracować na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe bez uzyskiwania zezwolenia na pobyt lub pracę.

Art. 31

  1. Każdemu zapewnia się wolność religii. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania, przyjmowania lub wyrzekania się religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu  oraz prawo do korzystania z pomocy religijnej.

  2. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, lub wolności i praw innych osób.

  3. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

  4. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE

Art. 32

  1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.

  2. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

  1. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.

Art. 33

Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w ustawie lub zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

Art. 34

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

  2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Art. 35

  1. Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść lub dyskryminację z jakiegokolwiek powodu, określonego w art. 19 niniejszej Konstytucji, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

  2. Zakazane jest używanie lub naśladowanie form, emblematów, pozdrowień, haseł i symboli charakterystycznych dla partii i ugrupowań o charakterze nazistowskim, faszystowskim, autokratycznym lub komunistycznym. Są one określone w ustawie.

  3. Osoba lub organizacja, która powiadomiła właściwe organy o fakcie naruszenia przepisów ust. 1 lub ust. 2, staje się stroną postępowania w tej sprawie.

Art. 36

Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Art. 37

  1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

  2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku oraz obrazu.

  3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.

  4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy.

Art. 38

  1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania posłów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, a jego stałym miejscem pobytu jest Polska.

  2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania, to jest czynne prawo wyborcze, nie przysługuje obywatelom, którzy prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnieni lub pozbawieni praw publicznych albo wyborczych.

  3. Obywatel polski ma prawo bycia wybieranym, to jest ma bierne prawo wyborcze, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, a jego stałym miejscem pobytu jest Polska.

  4. Prawo bycia wybieranym nie przysługuje obywatelom, którzy prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnieni lub zostali pozbawieni praw publicznych albo wyborczych lub zostali skazani za przestępstwo lub zbrodnię.

Art. 39

Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.

WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULTURALNE

Art. 40

  1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się, w tym zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych rolników i innych, organizacjach pracodawców, organizacjach ruchów obywatelskich, stowarzyszeniach kulturalnych i innych, zrzeszeniach oraz fundacjach.

  2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.

  3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.

  4. Członkostwo we wszelkich organizacjach jest dobrowolne.

Art. 41

  1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.

  2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.

  3. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób ustalania tej wysokości określa ustawa.

  4. Pracownikiem lub funkcjonariuszem urzędu publicznego lub służby publicznej może być jedynie pełnoletni obywatel polski.

  5. Zatrudnianie dzieci do lat 15 jest zakazane.

Art. 42

  1. Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy.

  2. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

  3. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

  4. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.

Art. 43

  1. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.

  2. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach.

  3. Członkiem związku zawodowego może zostać każda osoba wykonująca odpłatnie pracę dla pracodawcy, niezależnie od tytułu prawnego przysługującej zapłaty.

  4. Związek zawodowy może obejmować osoby wykonujące odpłatnie prace dla jednego pracodawcy, albo osoby wykonujące odpłatnie prace dla różnych pracodawców położonych na terenie określonym w statucie tego związku zawodowego.

Art. 44

  1. Osoby zainteresowane mogą tworzyć samorządy zawodowe lub inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu, wolności podejmowania działalności gospodarczej ani wolności słowa.

  2. Członkostwo w samorządach jest dobrowolne.

Art. 45

  1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury światowej oraz kultury polskiej, która jest źródłem tożsamości narodu, jego trwania i rozwoju.

  2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem.

Art. 46

  1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia.

  2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.

  3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy.

  4. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

Art. 47

  1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

  2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

  3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.

  4. Władze publiczne są obowiązane do zapobiegania i zwalczania chorób epidemicznych oraz zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.

  5. Osoba pracująca w służbie zdrowia, która naruszy lub złamie złożoną przez siebie przysięgę Hipokratesa, traci dożywotnio prawo do udzielania pomocy medycznej.

Art. 48

  1. Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.

  2. Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w zabezpieczaniu egzystencji, pomocy medycznej i rehabilitacji zdrowotnej. Osoba niepełnosprawna otrzymuje pomoc publiczną od dnia wystąpienia niepełnosprawności do dnia ustania niepełnosprawności, a jej opiekun otrzymuje pomoc publiczną do skutecznego opiekowania się tą osobą od dnia rozpoczęcia opieki do dnia jej zakończenia.

  3. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej woli i nie mający innych środków utrzymania ma prawo do zabezpieczenia społecznego, którego zakres i formy określa ustawa.

Art. 49

  1. Każdy ma prawo do nauki. Zadaniem szkół i instytucji oświatowych jest przekazywanie uczniom obiektywnej wiedzy, rozbudzanie ciekawości świata i kultury, kształtowanie umiejętności współżycia w zróżnicowanym społeczeństwie, kształtowanie sprawności fizycznej.

  2. Szkoły publiczne mają charakter świecki. Nauka w nich jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

  3. Obywatele i instytucje mają prawo zakładania niepublicznych szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz zasady nadzoru nad nimi określa ustawa.

  4. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne.

  5. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego we wszystkich typach szkół określa ustawa.

  6. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy określa ustawa.

  7. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.

Art. 50

  1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, troszcząc się o ich zdrowie psychiczne i fizyczne.

  2. Matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa. Każda kobieta samodzielnie i dobrowolnie decyduje, czy chce mieć dziecko, czy nie, i podejmuje odpowiednie działania. Państwo stwarza warunki do takich działań.

  3. Rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych. Nie jest dozwolone przymusowe dzielenie mieszkających razem rodzin ze względu na ich trudną sytuację taką jak ubóstwo lub niedożywienie, złe warunki mieszkaniowe, niesprawność, czy choroby chroniczne – rodzina taka powinna otrzymywać pomoc publiczną jako jedna całość.

  4. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 51

  1. Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

  2. Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.

  3. W toku ustalania praw dziecka organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko są obowiązane do wysłuchania i w miarę możliwości uwzględnienia zdania dziecka.

  4. Ustawa określa kompetencje i sposób powoływania Rzecznika Praw Dziecka.

Art. 52

Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność korzystania z dóbr kultury.

Art. 53

Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów wojennych.

Art. 54

  1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.

  2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych oraz obywateli.

  3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.

  4. Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

Art. 55

  1. Władze publiczne prowadzą politykę sprzyjającą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli, w szczególności przeciwdziałają bezdomności, wspierają rozwój budownictwa socjalnego oraz popierają działania obywateli zmierzające do uzyskania własnego mieszkania.

  2. Ochronę praw lokatorów określa ustawa.

Art.56

Władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.

ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW

Art. 57

  1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej lub przez inny podmiot.

  2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Art. 58

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Art. 59

  1. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Sądu Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

  2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 33.

Art. 60

Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

OBOWIĄZKI

Art. 61

  1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest wierność Rzeczypospolitej Polskiej oraz troska o dobro wspólne.

  2. Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.

Art 62

Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Art. 63

  1. Obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona Ojczyzny.

  2. Zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa.

  3. Obywatel, któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie.

 

Rozdział III

ŹRÓDŁA PRAWA

Art. 64

  1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, dekrety z mocą ustawy i rozporządzenia.

  2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa są również akty prawa miejscowego na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

  3. Z mocy prawa w całości nie obowiązuje akt prawny, w którego tekście zawarty jest przepis niezgodny z konstytucją, ustawą, lub innym aktem prawnym rzędu wyższego od tego aktu, albo w którym nie podano podstawy prawnej jego powstania lub podano niewłaściwą podstawę prawną.

  4. Nie stosuje się aktów prawnych, które są przyjęte przez Sąd Konstytucyjny lub Sąd Najwyższy do rozpatrzenia jako wątpliwe prawnie, do czasu orzeczenia, że nie naruszają przepisów Konstytucji albo aktu prawnego wyższego od tego aktu.

Art. 65

  1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, dekretów , rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zasady i tryb ich ogłaszania określa ustawa.

  2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.

  3. Vacatio legis jest obowiązkowe dla wszystkich aktów prawnych i nie może być krótsze niż czternaście dni kalendarzowych, z wyjątkiem aktów prawnych dotyczących stanów nadzwyczajnych, które mogą wejść w życie szybciej, również z dniem ogłoszenia.

Art. 66

  1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody Sejmu wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

  1. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm.

  2. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.

Art. 67

  1. Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w wybranych sprawach.

  2. Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów .

  3. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 104.

  4. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 68

  1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.

  2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

  3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.

Art. 69

  1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w art. 112 na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

  2. Dekrety z mocą ustawy wydaje Prezydent Państwa wtedy, gdy Sejm nie może pełnić swoich funkcji  z przyczyn niezależnych od Rzeczypospolitej Polskiej.  W szczególności dekretem Prezydent Państwa może ogłosić rezygnację ze stanowiska Prezydenta i powołać inna osobę na to stanowisko.

  3. Organ upoważniony do wydania dekretu lub rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1 i 2, innemu organowi.

Art. 70

  1. Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

  2. Zarządzenia i uchwały mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.

  3. Zarządzenia i uchwały podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.

Art. 71

Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

 

Rozdział IV
SEJM

Art. 72

  1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Sejm.

  2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

WYBORY I KADENCJA

Art. 73

  1. Sejm składa się z trzystu posłów.

  2. Wybory posłów do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Art. 74

  1. Sejm jest wybierany na czteroletnie kadencje. Kadencja Sejmu rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

  2. Wybory do Sejmu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu.

  3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

  4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Prezesa Rady Ministrów, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

  5. W przypadku skrócenia kadencji Sejmu, w trybie określonym w ust. 3 lub 4, Prezydent Rzeczypospolitej zarządza wybory do Sejmu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.

  6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.

Art. 75

  1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo bycia wybranym, to jest mający bierne prawo wyborcze, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 25 lat.

  2. Nie może kandydować do Sejmu ani być wybrany posłem obywatel, który prawomocnym  orzeczeniem sądowym jest ubezwłasnowolniony lub prawomocnym wyrokiem sądu został pozbawiony praw publicznych albo wyborczych lub został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przekroczenie przepisów prawa, a także jeśli toczy się przeciwko niemu sprawa w sądzie.

Art. 76

  1. Kandydatów na posłów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.

  2. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

  3. Poseł może pełnić funkcję posła przez dwie kolejne kadencje. Następnie po przerwie trwającej co najmniej jedną kadencję może być wybrany na funkcję posła w kolejnych dwóch kadencjach.

Art. 77

  1. Ważność wyborów do Sejmu stwierdza Sąd Najwyższy.

  2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego, na zasadach określonych w ustawie, protestu przeciwko ważności wyborów.

POSŁOWIE

Art. 78

  1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezydenta Rzeczypospolitej, Prezesa lub zastępcy Prezesa lub członka Rady Ministrów, Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, zastępców tych osób, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej lub samorządowej.

  2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji, funkcjonariusz służb ochrony państwa oraz osoba duchowna nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

  3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

Art. 79

  1. Posłowie są przedstawicielami Narodu i działają dla dobra całego Narodu i Państwa. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.

  2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie:

"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."

  1. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Art. 80

  1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres obowiązków poselskich ani w czasie trwania mandatu poselskiego, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia tą działalnością praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

  2. Poseł może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej bez zgody Sejmu z przyczyn innych, niż określone  w  ust. 1.

  3. Postępowanie wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła nie ulega zawieszeniu po tym wyborze.

  4. Poseł może być zatrzymany do wyjaśnienia na 48 godzin, ale nie może być aresztowany bez zgody Sejmu. W 82przypadku zatrzymania posła powiadamia się, w ciągu 12 godzin od chwili zatrzymania, Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

  5. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania może określić ustawa.

Art. 81

Warunki niezbędne do skutecznego wypełniania obowiązków poselskich oraz ochronę praw niezbędnych dla ich wypełniania określa ustawa.

Art. 82

  1. Poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

  2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu może być pociągnięty do odpowiedzialności przed sądem, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

ORGANIZACJA I DZIAŁANIE

Art. 83

  1. Sejm obraduje na posiedzeniach.

  2. Pierwsze posiedzenie Sejmu Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od dnia wyborów, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 74 ust. 3-5.

Art. 84

  1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.

  2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.

  3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.

Art. 85

  1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.

  2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.

Art. 86

Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm.

Art. 87

Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, uchwalić tajność obrad.

Art. 88

  1. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni.

  2. Prezes Rady Ministrów i pozostali członkowie Rady Ministrów mają obowiązek udzielenia odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

Art. 89

Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny i o zawarciu pokoju postanawia Rada Ministrów.

Art. 90

  1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.

  2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 10 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.

  3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe, ekonomiczne i społeczne jej wykonania. Projekt nie zawierający tych skutków nie podlega rozpatrywaniu ani uchwaleniu.

Art. 91

  1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

  2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.

  3. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie w każdej chwili do momentu ogłoszenia głosowania nad uchwaleniem tego projektu ustawy.

Art. 92

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Art. 93

  1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 92 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

  3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie stwierdzenia zgodności przepisów ustawy z Konstytucją.

  4. Jeżeli Sąd Konstytucyjny uznał przepisy ustawy za zgodne z Konstytucją, Prezydent Rzeczypospolitej może podpisać ustawę, albo zaskarżyć orzeczenie Sądu Konstytucyjnego do Sądu Najwyższego. Jeżeli Sąd Najwyższy utrzyma orzeczenie Sądu Konstytucyjnego w mocy, Prezydent Rzeczypospolitej ma obowiązek podpisać ustawę. Jeżeli Sąd Najwyższy obali orzeczenie Sądu Konstytucyjnego, wtedy ustawę uznaje się za niebyłą.

  5. Jeżeli Sąd Konstytucyjny uznał przepisy ustawy za niezgodne z Konstytucją, Sejm może usunąć niezgodności i przekazać poprawioną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej, albo zaskarżyć orzeczenie Sądu Konstytucyjnego do Sądu Najwyższego. Jeżeli Sąd Najwyższy utrzyma orzeczenie Sądu Konstytucyjnego w mocy, ustawę uznaje się za niebyłą. Jeżeli Sąd Najwyższy obali orzeczenie Sądu Konstytucyjnego, wtedy Prezydent Rzeczypospolitej ma obowiązek podpisać ustawę. W imieniu Sejmu występuje Marszałek Sejmu.

  6. Po podpisaniu ustawy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest uprawniony do wystąpienia do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie stwierdzenia zgodności ustawy z Konstytucją.

  7. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją wstrzymuje bieg określonego w ust. 2 terminu do podpisania ustawy.

  8. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej stwierdził występowanie w ustawie nieprawidłowości merytorycznych lub formalno-prawnych, nie stanowiących niezgodności z Konstytucją,, może ustawę przed jej podpisaniem z umotywowanym wnioskiem przekazać Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że w ponownie otrzymanej ustawie stwierdzi pojawienie się nowych nieprawidłowości merytorycznych lub formalno-prawnych. W takim przypadku może powtórzyć postępowanie określone w zdaniach poprzednich.

Art. 94

  1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.

  2. Regulamin Sejmu określa odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.

  3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

REFERENDUM

Art. 95

  1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe.

  2. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, lub Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów.

  3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięła udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący.

  4. Ważność referendum ogólnokrajowego stwierdza Sąd Najwyższy.

  5. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.

 

Rozdział V
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Art. 96

  1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej jest strażnikiem praworządności, a w szczególności czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji.

  3. Prezydent Rzeczypospolitej dba o interesy Rzeczpospolitej Polskiej i Narodu Polskiego, który tworzą wszyscy obywatele polscy.

  4. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach.

Art. 97

  1. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez obywateli w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może pełnić swoją funkcję przez dwie kolejne kadencje. Następnie po przerwie trwającej co najmniej jedną kadencję może być wybrany na funkcję Prezydenta Rzeczypospolitej w kolejnych dwóch kadencjach.

  3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

  4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.

  5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.

  6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

  7. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.

Art. 98

  1. Kadencja Prezydenta Rzeczypospolitej rozpoczyna się w dniu objęcia przez niego urzędu.

  2. Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej zarządza Marszałek Sejmu na dzień przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej, a w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej - nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu, wyznaczając datę wyborów na dzień przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

Art. 99

  1. Ważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza Sąd Najwyższy.

  2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego, na zasadach określonych w ustawie, protestu przeciwko ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej.

  3. W razie stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej przeprowadza się nowe wybory, na zasadach przewidzianych w art. 107 ust. 2 dla przypadku opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 100

Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urząd po złożeniu wobec Sejmu następującej przysięgi:

"Obejmując urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa Państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem".

Art. 101

  1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Sąd Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Sąd Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

  2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:

1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

4) uznania przez Sejm trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Sejmu.

5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu.

  1. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje jego pierwszy zastępca.

  2. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.

Art. 102

  1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej dokona rażącego naruszenia prawa albo swoim postępowaniem będzie przynosić szkody Państwu Polskiemu, może zostać złożony z urzędu głosami co najmniej 2/3 ustawowej liczby członków Sejmu na wniosek co najmniej 50 posłów, albo Rady Ministrów. Szczegółowe zasady i tryb postępowania w tej sprawie reguluje ustawa.

  2. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej został pozbawiony możliwości sprawowania swego urzędu z przyczyny innej, niż określono w art. 110 ust. 2 i niemożliwe jest zastosowanie procedur określonych w ust. 1-3, może w drodze rozporządzenia zrzec się swojego stanowiska i na Prezydenta Rzeczypospolitej powołać inną osobę. Akt ten nie wymaga dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów.

Art. 103

Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

Art. 104

  1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:

1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm,

2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

  1. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.

Art. 105

Do podstawowych obowiązków Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej należą następujące sprawy:

  1.  w zakresie polityki zagranicznej i wewnętrznej działa w uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów,

  2.  jest honorowym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,

  3.  nadaje i odbiera obywatelstwo polskie na zasadach określonych w ustawie,

  4.  nadaje ordery i odznaczenia na zasadach określonych w ustawie,

  5.  może stosować prawo łaski wobec osób skazanych prawomocnym wyrokiem sądu,

  6.  może zwracać się z orędziem do Narodu lub Sejmu,

  7.  może wydawać dekrety z mocą ustawy,

  8.  wydaje rozporządzenia i zarządzenia,

  9.  wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji.

Art. 106

Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 107

  1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.

  2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.

  3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:

    1. zarządzania wyborów do Sejmu,

    2. zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu,

    3. skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,

    4. podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

    5. zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

    6. desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

    7. przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

    8. odwoływania ministra,

    9. wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

    10. powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

    11. zwracania się z orędziem do Narodu lub do Sejmu,

    12. wniosku do Sądu Konstytucyjnego,

    13. wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,

    14. nadawania orderów i odznaczeń,

    15. stosowania prawa łaski wobec osób skazanych prawomocnym wyrokiem sądu,

    16. nadawania i odbierania obywatelstwa polskiego,

    17. nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

    18. wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 79,

    19. wydawania postanowień, o których mowa w art. 120 ust. 4,’

    20. zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej,

    21. powoływania i odwoływania Prezesa Rady Ministrów, jeżeli w wyniku działania czynników niezależnych od Rzeczypospolitej Polskiej stanie się niemożliwe wykonywanie przez Sejm tych obowiązków.

  1. Wykonywanie aktów urzędowych określonych w ust. 3 pkt 1-10 jest obligatoryjne i Prezydent Rzeczypospolitej nie może uchylić się od ich wykonywania.

  2. Szczegółowo kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej określa ustawa.

Art. 108

  1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed sądem powszechnym.

  2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia następuje uchwałą Sejmu podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów na wniosek co najmniej 50 posłów.

  3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed sądem sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 110 stosuje się odpowiednio.

 

Rozdział VI
RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Art. 109

  1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

  2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych lub samorządu terytorialnego.

  3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.

  4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia,

3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy.

Art. 110

  1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.

  2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.

  3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.

  4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Art. 111

Prezes Rady Ministrów:

  1. reprezentuje Radę Ministrów,

  2. określa kierunki działania Rady Ministrów,

  3. kieruje pracami Rady Ministrów,

  4. wydaje rozporządzenia i zarządzenia,

  5. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

  6. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

  7. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,

  8. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Art. 112

  1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.

  2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Prezes Rady Ministrów może z ważnych przyczyn uchylić rozporządzenie ministra.

  3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 110 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.

Art. 113

Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego obowiązkami publicznymi.

Art. 114

Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów i ministrowie składają następującą przysięgę:

"Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów, ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem."

w formie pisemnej potwierdzonej własnoręcznym podpisem i składają w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Przed złożeniem jej w Kancelarii Prezydenta mogą również wygłosić ślubowanie przed Prezydentem Rzeczypospolitej.

 Art. 115

  1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.

  2. Tryb powoływania i odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa.

Art. 116

  1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów.

  2.  Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

  3. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

  4. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 2 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 3 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 2 lub ust. 3 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

  5. Prezesem lub członkiem Rady Ministrów może zostać obywatel polski, który posiada pełnię praw wyborczych do Sejmu, ale nie jest posłem.

Art. 117

  1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 116 ust. 4 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

  2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

Art. 118

  1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed sądem powszechnym za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

  2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed sądem Sejm podejmuje większością 3/5 ustawowej liczby posłów na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 50 posłów.

Art. 119

  1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.

  2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.

Art. 120

  1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 60 posłów i wskazujący imiennie nowego kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.

  2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 75 posłów.

  3. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 60 posłów. Przepis art. 135 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Art. 121

Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 122

Prezydent Rzeczypospolite dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów,

Art. 123

  1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.

  2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:

1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,

2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,

3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.

  1. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

  2. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.

 

Rozdział VII
SAMORZĄD TERYTORIALNY

Art. 124

  1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

  2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

  3. Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych.

Art. 125

  1. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina.

  2. Inne jednostki samorządu regionalnego albo lokalnego i regionalnego określa ustawa.

  3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego.

Art. 126

  1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.

  2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Art. 127

  1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.

  2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych oraz niezbędne do tego środki budżetu państwa.

  3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Art. 128

  1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

  2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

  3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

  4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 129

Jednostki samorządu terytorialnego ustalają wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Art. 130

  1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych. Kadencja każdego z tych organów trwa cztery lata.

  2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

  3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

  4. Członkiem organu stanowiącego albo organu wykonawczego może zostać obywatel polski, który posiada pełnię praw wyborczych do Sejmu, ale nie jest posłem.

  5. Nie można być równocześnie członkiem dwóch lub więcej organów stanowiących lub organów wykonawczych.

  6. Nie można być równocześnie członkiem organu stanowiącego i organu wykonawczego.

  7. Członkiem organu stanowiącego ani organu wykonawczego nie może być obywatel, który prawomocnym orzeczeniem sądowym jest ubezwłasnowolniony lub prawomocnym wyrokiem sądu został pozbawiony praw publicznych albo wyborczych lub został skazany za przestępstwo lub zbrodnię.

  8. Pochodzący z wyboru członek organu stanowiącego lub wykonawczego może pełnić tę samą funkcję przez dwie kolejne kadencje. W kolejnych wyborach może kandydować na inną funkcję, a w następnych wyborach może być wybrany w kolejnych dwóch kadencjach na funkcję, którą już kiedyś pełnił.

  9. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

Art. 131

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego lub jego poszczególnych członków. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

Art. 132

  1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.

  2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

  3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Art. 133

  1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

  2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

  3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

 

Rozdział VIII
SĄDY

Art. 134

  1. Sądy są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

  2. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

SĄDY

Art. 135

  1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, Sąd Konstytucyjny, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

  2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas stanu wojennego lub wojny.

Art. 136

  1. Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

  2. Ustrój i właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy.

Art. 137

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Art. 138

  1. Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

  2. Sędzia nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  3. Osiągnięcie przez sędziego wieku emerytalnego w trakcie kadencji kończy jego kadencję.

Art. 139

  1. Sędziów sądów na szczeblu lokalnym na swoim terytorium wybiera i powołuje sejmik wojewódzki większością ponad połowy radnych sejmiku obecnych na sesji, spośród kandydatów przedstawionych przez organizacje prawników.

  2. Prawnik spełniający warunki określone w ust. 3 i 4, który aspiruje do funkcji sędziego, zgłasza swoją kandydaturę do wybranej przez siebie organizacji prawników. Wszystkie organizacje prawników mogą spośród osób, które się zgłosiły, przedstawiać kandydatów na sędziów sejmikom wojewódzkim. Szczegółowe zasady i tryb proponowania kandydatów na sędziów przez te organizacje oraz zasady i tryb powoływania sędziów przez sejmiki wojewódzkie określa ustawa.

  3. Kandydat na sędziego musi mieć tytuł co najmniej magistra prawa świeckiego oraz udokumentowaną praktykę udziału w charakterze obrońcy lub oskarżyciela w  co najmniej dwudziestu procesach sądowych zakończonych prawomocnym wyrokiem.

  4. Sędzią nie może zostać osoba skazana prawomocnym wyrokiem w sprawie karnej albo wobec której toczy się śledztwo lub sprawa karna w sądzie.

  5. Kadencja sędziego trwa 7 lat. Po upływie kadencji sędzia może być wybrany na kolejną kadencję.

  6. Prezesów i zastępców prezesów sądów lokalnych wybiera ze swojego grona zgromadzenie ogólne sędziów danego sądu na siedmioletnią kadencję, liczoną od dnia wyboru na tę funkcję.

Art. 140

  1. Kandydatów na sędziów Sądu Najwyższego, Sądu Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Wojskowego przedstawia Sejmowi Krajowa Rada Sądownicza spośród czynnych sędziów. Spośród tych kandydatów wybiera i powołuje Sejm sędziów większością ponad połowy obecnych na sesji posłów.

  2. Prezesów Sądów wymienionych w  ust. 1 oraz ich zastępców wybiera ze swojego grona zgromadzenie ogólne sędziów danego sądu na siedmioletnią kadencję, liczoną od dnia wyboru na tę funkcję.

Art. 141

  1. Złożenie sędziego z urzędu w trakcie kadencji, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie.

  2. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

  3. Sędziowie uzyskują prawo do emerytury na zasadach ogólnych. Ustawa może określić szczególne zasady ustalania wysokości emerytury sędziego.

Art. 142

  1. Sędzia może być zatrzymany do wyjaśnienia na 48 godzin, ale nie może być aresztowany bez zgody sądu. W przypadku zatrzymania sędziego w ciągu 12 godzin od chwili zatrzymania powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

  2. Szczegółowe zasady pociągania sędziów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

Art. 143

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

Art. 144

  1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych oraz Sądu Konstytucyjnego w zakresie orzekania.

  2. Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.

  3. Sędziowie Sądu Najwyższego przy rozpatrywaniu zaskarżonych orzeczeń Sądu Konstytucyjnego są niezawiśli i podlegają wyłącznie Konstytucji.

  4. Orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawie zaskarżonych orzeczeń Sądu Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

  5. Informację o przyjętych i rozpatrywanych w wyniku zaskarżenia orzeczeniach Sądu Konstytucyjnego oraz wydane własne orzeczenia Sąd Najwyższy niezwłocznie ogłasza w organie urzędowym, w którym był ogłoszony akt normatywny będący przedmiotem zaskarżonego orzeczenia Sądu Konstytucyjnego. Jeżeli akt nie był ogłoszony, Sąd Najwyższy odpowiednią informację lub orzeczenie ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Orzeczenie Sądu Najwyższego wchodzi w życie czternaście dni kalendarzowych po dniu ogłoszenia.

Art. 145

Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Art. 146

  1. Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów oraz rzetelności etycznej i zawodowej sędziów i pozostałych pracowników sądów, a także przedstawia Sejmowi kandydatów na sędziów Sądu Najwyższego, Sądu Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Naczelnego Sądu Wojskowego.

  2. Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Sądu Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 147

  1. Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

1) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa Sądu Konstytucyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Wojskowego, Ministra Sprawiedliwości i przedstawiciela Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) piętnastu członków wybranych przez aktualnych sędziów wszystkich sądów spośród siebie.

  1. Krajowa Rada Sądownictwa wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących.

  2. Kadencja członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa cztery lata.

  3. Ustrój, zakres działania i tryb pracy Krajowej Rady Sądownictwa oraz sposób wyboru i odwoływania jej członków określa ustawa.

Art. 148

Sąd Konstytucyjny orzeka w sprawach:

  1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

  2. zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

  3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

  4. zgodności z Konstytucją statutów, celów lub działalności partii politycznych,

  5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 66 ust. 1

Art. 149

Sąd Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Art. 150

  1. Orzeczenia Sądu Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą.

  2. Orzeczenie Sądu Konstytucyjnego wchodzi w życie czternaście dni kalendarzowych po dniu ogłoszenia.

  3. Orzeczenie Sądu Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

  4. Orzeczenia Sądu Konstytucyjnego zapadają zwykłą większością głosów.

  5. Orzeczenia Sądu Konstytucyjnego mogą być zaskarżane do Sądu Najwyższego.

  6. Informację o przyjętych i rozpatrywanych aktach prawnych lub poszczególnych przepisach aktów prawnych oraz swoje orzeczenia Sąd Konstytucyjny niezwłocznie ogłasza w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, Sąd Konstytucyjny odpowiednią informację lub orzeczenie ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Art. 151

  1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 142, do Sądu Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka,

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 163 ust. 2,

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4) władze związków zawodowych oraz władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5) kościoły i inne związki wyznaniowe,

6) podmioty określone w art. 66 w zakresie w nim wskazanym.

  1. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Art. 152

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 166, do Sądu Konstytucyjnego wystąpić mogą: Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Prezes Rady Ministrów,  Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Art. 153

Każdy sąd może przedstawić Sądowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Art. 154

  1. Sąd Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm.

  2. Przed objęciem swego urzędy sędzia składa ślubowanie w brzmieniu:

"Obejmując urząd Prezesa Sądu Konstytucyjnego (sędziego Sądu Konstytucyjnego) uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.”

w formie pisemnej potwierdzonej własnoręcznym podpisem i składa w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej. Oprócz złożenia go w Kancelarii Prezydenta może również wygłosić ślubowanie przed Prezydentem Rzeczypospolitej.

  1. Sędzia Sądu Konstytucyjnego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

  2. Sędzią Sądu Konstytucyjnego nie może zostać osoba skazana prawomocnym wyrokiem w sprawie karnej albo wobec której toczy się śledztwo lub sprawa karna w sądzie.

Art. 155

Sędziowie Sądu Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają wyłącznie Konstytucji.

Art. 156

  1. Sędzia Sądu Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Sądu Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia może być zatrzymany do wyjaśnienia na 48 godzin, ale nie może być aresztowany. O zatrzymaniu powiadamia się, w ciągu 12 godzin od chwili zatrzymania, Prezesa Sądu Konstytucyjnego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

  2. Szczegółowe zasady pociągania sędziów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

Art. 157

1.         Organizację Sądu Konstytucyjnego określa ustawa.

2.         Tryb postępowania określa Sąd w swoim regulaminie.

Art. 158

  1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność przed sądem powszechnym na zasadach ogólnych ponoszą Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli oraz zastępcy prezesów, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

  2. Odpowiedzialność przed sądem powszechnym na zasadach ogólnych ponoszą również posłowie za swoją działalność niegodną posła w czasie pełnienia mandatu poselskiego oraz w zakresie określonym w art. 91.

Rozdział IX
ORGANY KONTROLI PAŃSTWOWEJ
I OCHRONY PRAWA

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI

Art. 159

  1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej.

  2. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi.

  3. Najwyższa Izba Kontroli działa na zasadach kolegialności.

Art. 160

  1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

  2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.

  3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa.

Art. 161

  1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:

1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,

3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie.

  1. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności.

Art. 162

  1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli jest powoływany przez Sejm na 6 lat i może pełnić tę funkcję przez dwie kolejne kadencje. Następnie po przerwie trwającej co najmniej jedną kadencję może być wybrany na funkcję Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w kolejnych dwóch kadencjach.

  2. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może zajmować innego stanowiska ani wykonywać innych zajęć zawodowych.

  3. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 163

  1. Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Prezes Najwyższej Izby Kontroli może być zatrzymany do wyjaśnienia na 48 godzin, ale nie może być aresztowany. O zatrzymaniu powiadamia się, w ciągu 12 godzin od chwili zatrzymania, Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

  2. Szczegółowe zasady pociągania Prezesa Najwyższej Izby Kontroli do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

Art. 164

Organizację oraz tryb działania Najwyższej Izby Kontroli określa ustawa.

 

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Art. 165

  1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.

  2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa. Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

  3. Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Art. 166

  1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm na 5 lat i może pełnić tę funkcję przez dwie kolejne kadencje. Następnie po przerwie trwającej co najmniej jedną kadencję może być wybrany na funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich w kolejnych dwóch kadencjach.

  2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska ani wykonywać innych zajęć zawodowych.

  3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 167

  1. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być, bez uprzedniej zgody Sejmu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Rzecznik Praw Obywatelskich może być zatrzymany do wyjaśnienia na 48 godzin, ale nie może być aresztowany. O zatrzymaniu powiadamia się, w ciągu 12 godzin od chwili zatrzymania, Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

  2. Szczegółowe zasady pociągania Rzecznika Praw Obywatelskich do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

KRAJOWA RADA RADIOFONII I TELEWIZJI

Art. 168

  1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji stoi na straży wolności słowa i prawa do informacji w radiofonii i telewizji publicznej i prywatnej oraz dba o rzetelność etyczną i zawodową pracowników tych instytucji.

  2. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji powołuje, w drodze konkursu ,i może odwołać prezesów publicznego radia i publicznej telewizji, wydaje rozporządzenia, a w sprawach indywidualnych podejmuje uchwały.

Art. 169

  1. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji składa się z 15 członków: 1 przedstawiciela Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, 1 przedstawiciela Prezesa Rady Ministrów,3 przedstawicieli Sejmu oraz 10 przedstawicieli związków twórczych, współpracujących z radiem lub telewizją.

  2. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm na 5-letnią kadencję i mogą pełnić tę funkcję przez dwie kolejne kadencje. Następnie po przerwie trwającej co najmniej jedną kadencję mogą być wybrani na funkcję członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w kolejnych dwóch kadencjach.

  3. Członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.

Art. 170

Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, jej organizację oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jej członków określa ustawa.

Rozdział X
FINANSE PUBLICZNE

Art. 171

  1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie.

  2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

  3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.

  4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

  5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 1/2 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa.

Art. 172

Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy.

Art. 173

  1. Skarb Państwa obejmuje wszystkie składniki stanowiące własność państwa, to jest nieruchomości i ruchomości stanowiące własność Państwa, środki finansowe i wszelkie inne aktywa oraz należności Państwa, a także wszelkie pasywa i zobowiązania Państwa, z wyjątkiem należności i zobowiązań przeterminowanych.

  2. Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa.

Art. 174

  1. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

  2. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

Art. 175

  1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

  2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.

  3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.

  4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Art. 176

  1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej.

  2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Art. 177

  1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 102 ust. 5.

  2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Sądu Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Sąd orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Art. 178

Jeżeli w ciągu 3 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Art. 179

  1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

  2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Art. 180

  1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski.

  2. Narodowemu Bankowi Polskiemu przysługuje wyłączne prawo emisji polskiego pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej, do czasu przyjęcia przez Rzeczypospolitą Polską pieniądza międzynarodowego.

  3. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

  4. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego.

  5. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

  6. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

  7. W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes Narodowego Banku Polskiego jako przewodniczący oraz osoby posiadające wyższe wykształcenie ekonomiczne i co najmniej dwudziestoletnią praktykę zawodową w dziedzinie finansów i bankowości, powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej i Sejm.

  8. Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej.

  9. Organizację i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

 

Rozdział XI
STANY NADZWYCZAJNE

Art. 181

  1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej. Ograniczenie praw, które niniejsza Konstytucja ustanawia, może być dokonane jedynie w trybie stanu nadzwyczajnego.

  2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega podaniu do publicznej wiadomości.

  3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.

  4. Ustawa może określić zakres, zasady obliczenia i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

  5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

  6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

  7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Art. 182

Stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Stan wojenny wprowadza się na czas nieoznaczony, aż do całkowitego ustania zagrożenia. Zakończenie stanu wojennego ogłasza Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów.

Art. 183

  1. Stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 180 dni.

  2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko za zgodą Sejmu, a jeżeli zebranie się Sejmu jest niemożliwe, na podstawie rozporządzenia Prezydenta Państwa w porozumieniu z Radą Ministrów.

Art. 184

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 185

Stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa Rada Ministrów może, w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia, wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu, a jeżeli zebranie się Sejmu jest niemożliwe, na podstawie rozporządzenia Prezydenta Państwa w porozumieniu z Radą Ministrów.

Art. 186

Jeżeli w wyniku działania czynników niezależnych od Rzeczypospolitej stanie się niemożliwe wykonywanie obowiązków przez naczelne organy Państwa w sposób określony w Konstytucji, wtedy kierowanie sprawami Państwa przejmuje Prezydent Państwa, na terytorium kraju albo na emigracji.

 

Rozdział XII
ZMIANA KONSTYTUCJI

Art. 187

  1. Zmiana Konstytucji lub wprowadzenie nowej Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów.

  2. Projekt ustawy o zmianie obowiązującej Konstytucji albo wprowadzeniu nowej Konstytucji, zwanej dalej ustawą, może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów lub Rada Ministrów.

  3. Pierwsze czytanie projektu ustawy może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi jej projektu.

  4. Uchwaloną ustawę Marszałek Sejmu przedstawia do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

  5. Prezydent Rzeczypospolitej ustawę przed jej podpisaniem może z umotywowanym wnioskiem przekazać Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Rozdział XIII
PRZEPISY PRZEJŚCIOWE I KOŃCOWE

Art. 188

  1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekty ustaw niezbędnych do stosowania Konstytucji.

  2. W tym samym okresie Rada Ministrów przedstawi Sejmowi projekt ustawy określającej, które akty normatywne organów administracji rządowej wydane przed dniem wejścia w życie Konstytucji zachowują moc prawną.

Art. 189

  1. Kadencja konstytucyjnych organów władzy publicznej i osób wchodzących w ich skład wybranych lub powołanych przed wejściem w życie Konstytucji upływa po roku od dnia wejścia w życie Konstytucji.

  2. Osoby, które w momencie wejścia Konstytucji w życie pełnią w organach samorządu terytorialnego funkcję pochodzącą z wyboru przez drugą lub kolejną kadencję, w najbliższych wyborach do organów samorządu terytorialnego nie mogą kandydować na tę funkcję, ale mogą kandydować na inną funkcję.

  3. Osoby, które w momencie wejścia Konstytucji w życie pełnią w organach samorządu terytorialnego funkcję pochodzącą z wyboru przez pierwszą kadencję, w najbliższych wyborach do organów samorządu terytorialnego mogą kandydować na tę samą funkcję.

Art. 190

  1. W okresie 2 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji orzeczenia Sądu Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją ustaw uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie Sądu Konstytucyjnego większością 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie pytań prawnych do Sądu Konstytucyjnego.

  2. Postępowanie w sprawach o ustalenie przez Trybuna lub Sąd Konstytucyjny powszechnie obowiązującej wykładni ustaw wszczęte przed wejściem w życie Konstytucji podlega umorzeniu.

  3. Z dniem wejścia w życie Konstytucji uchwały Trybunału lub Sądu Konstytucyjnego w sprawie ustalenia wykładni ustaw tracą moc powszechnie obowiązującą. W mocy pozostają wydane przed tym dniem prawomocne wyroki sądu oraz inne prawomocne decyzje organów władzy publicznej podjęte z uwzględnieniem ustalonej przez Trybunał lub Sąd Konstytucyjny wówczas obowiązującej wykładni ustaw.

  4. Sprawy będące przedmiotem postępowania przed Sądem Konstytucyjnym, a rozpoczęte przed wejściem w życie Konstytucji, są prowadzone zgodnie z przepisami konstytucyjnymi obowiązującymi w dniu rozpoczęcia sprawy.

Art. 191

  1. Umowy międzynarodowe ratyfikowane dotychczas przez Rzeczpospolitą Polską na podstawie obowiązujących w czasie ich ratyfikacji przepisów konstytucyjnych i ogłoszone w Dzienniku Ustaw, uznaje się za umowy ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

  2. Rada Ministrów w ciągu 2 lat od wejścia w życie Konstytucji przedstawi Sejmowi wykaz umów międzynarodowych zawierających postanowienia niezgodne z Konstytucją.

  3. Obowiązujące w dniu wejścia w życie Konstytucji akty prawa miejscowego oraz przepisy gminne stają się aktami prawa miejscowego.

Art. 192

Traci moc ustawa konstytucyjna z dnia 2 kwietnia 1997r.

Art. 193

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej wchodzi w życie po upływie 1 miesiąca od dnia jej ogłoszenia.

 

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

KONIEC

 

 

Marzenie o Polsce